De Grote of Martinikerk te Doesburg

De Grote of Martinikerk neemt een prominente plek in in het centrum van Doesburg. De kerk heeft een lange geschiedenis die gekenmerkt wordt door diverse calamiteiten, die aanzienlijke schade aan het gebouw veroorzaakten en talloze verbouwingen en restauraties tot gevolg hadden. Oorspronkelijk was het gebouw een R.K. parochiekerk gewijd aan St. Maarten/Martinus. Vanaf de Reformatie is de kerk in handen van de Nederlands Hervormde gemeenschap.

Opgravingen hebben aangetoond dat de eerste kerk op deze plaats werd gebouwd tussen 1232 en 1250. In de huidige kerk zijn de omtrekken van deze eerste kerk aangegeven in de vloer. Rond 1380 werd begonnen met de bouw van de kerk zoals hij er nu nog staat. Het werk aan de toren werd gestart in 1429. De bouw heeft geduurd tot in de vroege zestiende eeuw. Het gebouw werd uiteindelijk een driebeukige kerk in de stijl van de late Nederrijnse gotiek, met gotische nissen, brede zijbeuken en een hoge naaldspits.

Al tijdens de bouw ontstaat een aantal keren schade aan de kerk. In 1483 breekt brand uit in de kerk en de toren. In 1548 slaat de bliksem in het gebouw. Vier jaar later stort een pijler aan de noordzijde in, waardoor ook het gewelf van het middenschip instort. Elke keer wordt de kerk ondanks de hoge kosten en het vele werk toch weer hersteld.

De laatste keer dat de kerk aanzienlijke schade oploopt, is tijdens de bevrijding. Op 15 april 1945 hebben de Duitsers opzettelijk de toren opgeblazen, waarbij ook het westelijke deel van het schip is verwoest. De toren was een strategisch uitkijkpunt en werd daarom samen met de Doesburgse watertoren en de windmolen uitgeschakeld om de geallieerden zoveel mogelijk tegen te werken. De schade was enorm. Om de herbouw te bekostigen werd de “Vereniging 15 april 1945” opgericht, die tot doel had om de financiering van de wederopbouw in goede banen te leiden. De herbouw en restauratie van de kerk en toren begonnen in juli 1959 en namen vele jaren in beslag. Uiteindelijk waren in 1972 de werkzaamheden gereed en werd de kerk op 31 augustus 1972 feestelijk heropend door prinses Beatrix.

In de kerk zijn diverse bijzondere objecten en kunstwerken te zien. Zo staan er drie bijzondere orgels, waaronder een Walcker-orgel dat oorspronkelijk in de Nieuwe Zuiderkerk te Rotterdam stond maar bij de herbouw van de kerk naar Doesburg is gehaald. Op enkele pijlers en gewelven zijn nog schilderingen uit de laat vijftiende en zestiende eeuw te vinden. De zogenaamde papklok in de klokkentoren dateert uit 1639.

In het streekarchivariaat De Liemers en Doesburg zijn talloze archiefstukken met betrekking tot de Martinikerk terug te vinden. Het SALD beheert het archief van de Nederlandse Hervormde Gemeente, waarin de geschiedenis van de kerk door de eeuwen heen terug te vinden is. Maar ook de bouwtekeningen van de herbouw, tekeningen van het orgel en diverse foto’s en ansichtenkaarten worden bij het SALD bewaard.

Martinikerk Doesburg

Bronnen